W 1843 r. Żydzi stanowili prawie 40% mieszkańców Tucholi. Byli oni w tym czasie najliczniejszą grupą wyznaniową. Później jednak liczba ludności żydowskiej w mieście zaczęła maleć.
Tucholski kahał w połowie XIX w. obejmował swoim zasięgiem ponad 130 okolicznych miejscowości.
Nie wiadomo, kiedy powstała w mieście pierwsza synagoga. Kolejną oddano do użytku 20 września 1843 r. Kompleks składał się – oprócz domu modlitwy – z łaźni i domu gminnego. Mieścił się przy ulicy Synagogalnej (obecnie ul. Gabrychów).
W okresie międzywojennym w Tucholi mieszkało tylko kilkudziesięciu Żydów, dlatego w 1932 r. wadze dokonały połączenia gminy tucholskiej, czerskiej i chojnickiej w jedną, z siedzibą w Chojnicach.
Żydów, którzy zostali w Tucholi po rozpoczęciu II wojny światowej, wymordowano w październiku i listopadzie 1939 r. Synagoga została rozebrana, a macewy z cmentarza żydowskiego rozbite. Użyto ich do brukowania miejskich ulic.

Program przygotowano w oparciu o artykuł dra Jerzego Szwankowskiego „Żydzi w Tucholi na przestrzeni wieków”.

Posłuchaj programu:

część pierwsza

część druga

część trzecia